سفرنامه ترانس نیستریا؛ کشوری منجمد شده در دوران شوروی

کشورهایی هستند که اسمشون خیلی کم شنیده شده و شناخته شده نیستند، اما از بین اون ها بعضی هاشون حتی موجودیتشون زیر سوال هست و نمیشه گفت صد درد صد وجود دارند یا نه! ترانس نیستریا کشوری که نمیتونم بگم وجود دارد یا ندارد، یکی از این کشورهاست. البته اسم رسمی اون پریدنستروی Pridnestrovie هست ولی همه جا حتی در اخبار رسمی هم بهش ترنس نیستریا Transnistria گفته میشه. توی سفرنامه ترانس نیستریا همراه من باشید تا سفری کوتاه به این کشور عجیب داشته باشیم.

توی ترمینال شهر کیشیناو پایتخت مولداوی سوار بر مارشوتکایی شدم که به سمت ترانس نیستریا می رفت. بعد از حدود دو ساعت ون به مرز فرضی مولداوی و ترانس نیستریا رسید. ماموران مرزی مولداوی پاسپورت رو چک کردند و بدون زدن هیچ مهری، پاسپورت رو پس دادند. از نظر اون ها من از کشور خارج نمیشدم و فقط به استان دیگری از مولداوی میرفتم، برای همین مهری نزدند. پیاده به سمت اتاقک مرزبانی ترانسنیستریا حرکت کردم. پلیس مرزی ترانسنیستریا بعد از پرسیدن محل اقامت و مدت سفر یک برگه که شبیه جواز سفر بود رو مهر زد و همراه پاسپورت بهم داد. شهروندان هیچ کشوری برای ورود به ترانس نیستریا نیاز به ویزا ندارند. البته چون ترانس نیستریا فرودگاه مسافری نداره، برای ورود بهش باید از خاک اکراین یا مولداوی استفاده کنید. بنابراین به ویزای یکبار ورود مولداوی یا دوبار ورود اکراین نیاز دارید.

مسافرها سوار ماشین شدند و به سمت تیراسپل پایتخت ترانس نیستریا حرکت کردیم. اولین چیزی که توی یک میدان بعد از مرز توجهم رو جلب کرد یک تانک و تعدادی سرباز روس بود. ساعت ۱:۳۰ بعد از ظهر بود که به تیراسپل رسیدم. کنار خیابان از ون پیاده شدم و پیاده به سمت هاستلی که رزرو کرده بودم حرکت کردم.

هاستل توسط یک خانواده اداره میشد و در حقیقت قسمتی از خانه خودشون بود. اسمش هم “هاستل شبیه خانه” Like Home Hostel بود. بجز من کس دیگری در هاستل نبود. تختم رو تحویل گرفتم، کمی اطلاعات از صاحب هاستل گرفتم و رفتم که شهر تیراسپل رو بگردم.

داستان ترانس نیستریا به قبل از فروپاشی شوروی برمیگرده. در سال های آخر شوروی، مردم این منطقه از جمهوری مولداوی اعلام استقلال کردند و گفتند ما می خواهیم یک جمهوری جدید در شوروی باشیم، جمهوری ترانسنیستریا. شوروی که درگیر مسائل زیادی بود خیلی به این درخواستشون توجهی نکرد ولی جدایی طلبان با ماموران دولتی درگیر شدند و عملا شورش کردند. موی دماغ شوروی شده بودند و برای خودشون جمهوری تشکیل دادند. سال ۱۹۹۱ و پس از فروپاشی شوروی، ترانس نیستریا زیر بار پیوستن به کشور تازه تاسیس مولداوی نرفت و بعد از درگیری های پراکنده، در سال ۱۹۹۲ بین ترانس نیستریا و مولداوی جنگ در گرفت. پس از چندین ماه جنگ، آتش بس برقرار شد و سربازان روسیه به عنوان حافظ صلح اونجا مستقر شدند، حضوری که تا به امروز ادامه داشته.

اولین کار تبدیل پول بود. توی بازارچه ای که نزدیک هاستل بود چندین صرافی با شکل و شمایل صرافی های کوچکی که توی گرجستان و ارمنستان دیده بودم وجود داشت. ترنس نیستریا همانطور که در مرزهاش کنترل کامل انجام میده، در زمینه پول هم اعمال حاکمیت میکنه و پول خودش رو داره. در حقیقت تمام ویژگی های یک کشور مستقل رو داره.

واحد پولش روبل ترانس نیستریا هست. در زمان سفر من یک دلار معادل ۱۶.۴ روبل ترانس نیستریا بود. صرافی ها دلار رو به یورو ترجیح می دادند. سکه های روبل ترانس نیستریا برای من خیلی جالب بودند. تا حالا سکه های پلاستیکی اون هم به شکل های چهار ضلعی، پنج ضلعی و شش ضلعی ندیده بودم. البته سکه فلزی هم داشتند ولی سکه های پلاستیکی زیادتر بودند. می تونست یکی از نشانه های اقتصاد ضعیفش باشه. معمولا در کشورهای ضعیف سکه ندیده بودم و بیشتر پول ها کاغذی بودند.

به سمت رودخانه دنیستر حرکت کردم. رود دنیستر با بیش از ۱۳۰۰ کیلومتر طول از اوکراین سرچشمه میگیره و سپس وارد مولداوی میشه و تا حدودی مرزهای غربی ترانس نیستریا و مولداوی رو تعیین میکنه، سپس دوباره وارد اوکراین میشه و به دریای سیاه میریزه.

پارک های زیادی اطراف رودخانه بود که همگی در اون عصر بارانی خلوت بودند. هوا سرد بود و نم نم بارون باعث شده بود سرما رو بیشتر حس کنم. در حالی که انگشتانم بی حس شده بودند، یک نفر داشت توی رودخانه شنا می کرد! عده ای هم مشغول فوتبال بودند که خوب منطقی تر از شنا کردن توی اون هوا بود 😊

بعد از دیدن رودخانه به دیدن بنای یادبود شهدای جنگ استقلال ترانس نیستریا رفتم. یادمان زیبایی بود و در وسطش هم آتش جاویدان شعله ور بود. برآورد میشه حدود هزار نفر در این جنگ از دو طرف کشته شدند. جز جنگ هایی هست که اطلاعات دقیقی ازش در دست نیست.

ساختمان ها و فضای شهر تیراسپول طوریه که انگار اینجا از زمان شوروی هیچ تغییری نکرده. مجسمه های لنین که در سراسر سرزمین شوروی امروزه کم پیدا میشه، توی این شهر کوچک زیاد هست. حزب اصلی کشور همون حزب کمونیست هست و حتی گفته میشه سیستم پلیس مخفی شبیه ک گ ب داره.

بارون و سرما زیاد شده بود و برای کمی گرم شدن تصمیم گرفتم به دیدن یک موزه برم. خانه نیکولای زلینسکی تبدیل به موزه شده بود. نیکولای دیمیترویچ زلینسکی سال ۱۸۶۱ در تیراسپول به دنیا اومد. در رشته شیمی تحصیل کرد و یکی از دانشمندان برجسته روسیه تزاری و شوروی بود. توی موزه نوشته بود که زلینسکی در سال ۱۹۱۵ ماسک گاز فیلتردار رو اختراع کرد.

داخل موزه-خانه زلینسکی حال وهوای قدیمی داشت. تنها بازدیدکننده موزه هم من بودم و بعد از ورودم به هر اتاق، خانم مسن موزه دار چراغ اون اتاق رو روشن می کرد و پس از خروجم هم بلافاصله چراغ رو خاموش و اتاق بعدی رو روشن می کرد.

یکی از میدان های زیبای شهر تیراسپول پایتخت ترانس نیستریا به نام الکساندر سووروف نامگذاری شده. سووروف یکی از ژنرال های برجسته ارتش امپراطوری روسیه در قرن هجدهم بود و پیروزی های زیادی رو برای روسیه با ارمغان آورد. الکساندر سووروف در سال ۱۷۹۲ شهر تیراسپول رو بنا نهاد.

در وسط میدان مجسمه ژنرال سووروف سوار بر اسب دیده میشه و در اطرافش هم چندین ساختمان دولتی قرار گرفته. پرچم های سه کشور خودخوانده آرتساخ (قره باغ)، اوستیا جنوبی و آبخازیا در میدان سووروف دیده میشه. این سه کشور که موجودیت خودشون توسط سازمان ملل به رسمیت شناخته نشده، تنها کشورهایی هستند که ترانس نیستریا رو به رسمیت می شناسند. در کل جدایی و استقلال یک کشور اگر با توافق کشور اصلی نباشه، پروسه بسیار سختی هست و بقیه کشورها به این راحتی زیر بار به رسمیت شناختنش نمیروند. حتی روسیه هم ترانس نیستریا رو به عنوان یک کشور به رسمیت نمیشناسه. وقتی کریمه در سال ۲۰۱۴ به روسیه پیوست، ترانس نیستریا که از وضعیت بلاتکلیفش خسته بود از روسیه درخواست کرد که اون ها هم به روسیه ضمیمه بشوند. روسیه قول بررسی درخواستشون رو داد اما هیچوقت جواب واضحی نداد!

آخرین جایی که دیدم پارک کیروف بود. این پارک هم مثل بقیه جاهای شهر خلوت بود. یک کلیسای کوچک ارتدکس هم وسط پارک واقع شده بود. تقریبا همه نیم میلیون نفر ساکن تیراسپول مسیحی ارتدکس هستند و زبان اصلی و رسمی اون ها روسی هست.

نزدیک ورودی پارک یک سوغاتی فروشی بود که متاسفانه بسته بود و نتونستم مگنت بخرم. توی همون منطقه دو تا کارخانه شراب سازی قدیمی هم بود که میشد با پرداخت مبلغی حدود ۲۰ دلار از سرداب های شرابشون بازدید کرد.

از بازارچه نزدیک هاستل یک شاورما خریدم و به هاستل برگشتم. یک مسافر دیگه اومده بود و دیگه تنها نبودم. یک مرد حدودا پنجاه ساله هلندی که از تعطیلات دو هفته ایش استفاده کرده بود و با ماشین خودش تا شرق اروپا اومده بود. خوشبختانه خر و پف هم نمیکرد 😀

صبح حدود هشت صبح و پس از یک خواب خوب بیدار شدم. به پسر صاحب هاستل اطلاع دادم صبحانه من رو آماده کنه و مشغول اینترنت بازی در رستوران شدم. چند نفر که به نظرم دوستان صاحب هاستل بودند مشغول صحبت و چای خوردن بودند.

صبحانه بهتر از انتظارم بود. پس از خوردن صبحانه راهی شهر شدم تا تیراسپول آفتابی و غیر بارانی رو هم ببینم.

یکی از ویژگی های جالب تیراسپول وجود درختان میوه فراوان در شهر بود. سیب و گردو درختان اصلی در خانه ها و خیابان بودند. البته درخت آلو هم کم نبود. از دیدن و چشیدن میوه ها لذت بردم و پیاده به سمت پارک شصت سال اکتبر حرکت کردم.

آخر هفته بود و پارک حسای شلوغ بود. قسمتی از پارک ماکت یک هواپیما رو گذاشته بودند و اسمش رو هم یادمان هوانوردان گذاشته بودند. نمیدونم کشوری که فرودگاه نداره این بنای یادمان رو برای چی ساخته.

مقصد بعدی پارک پیروزی بود که باز هم پیاده رفتم تا شهر رو بهتر بتونم ببینم. توی مسیر چندین ماشین عروس و بوق زدن ماشین های همراهشون رو دیدم. ظاهرا روز عروسی گرفتن بود.

داخل پارک پیروزی هم گروه هایی که اومده بودن عروسی شون رو جشن بگیرند دیدم. هوا هم عالی بود و مردم فارغ از مشکلاتی که این کشور داره، همه خوشحال و خندان. برام سوال بود که با پاسپورت بی ارزش ترانس نیستریا چطوری سفر می روند؟! با کمی پرس و جو فهمیدم تقریبا همه مردم بجز پاسپورت ترانس نیستریا، پاسپورت یکی از کشورهای روسیه، اوکراین یا مولداوی رو هم دارند.

عمده درامد ترنس نیستریا از کشاورزی و صادرات فولاد و برق هست. روسیه گاز رو با قیمت بسیار پایین بهشون میده و اون ها هم با تولید فولاد و برق توانستن کشورشون رو سرپا نگه دارند.

به سمت هاستل حرکت کردم. توی مسیر یک خودروی بامزه ژیگولی دیدم. ژیگولی هم خودش بامزس هم اسمش، اما داستانش از این هم جالب تره. خودروی ژیگولی در زمان شوروی تولید میشد و نه تنها توی شوروی بلکه در کل اروپا فروش خوبی داشته، همه اروپا بجز ایتالیا! شرکت سازنده یکی از کارمندهای خانمش رو مامور میکنه بره ایتالیا ببینه مشکل چیه که فروشش اینقدر کمه و ایتالیایی ها تمایلی به خرید ژیگولی ندارند. کارمند میفهمه ژیگولی اونجا به فاحشه های مرد گفته میشه و به همین علت مردم تمایلی به خرید ماشینی به این اسم ندارند. کارخانه سازنده ژیگولی، اسم اون کارمند رو میذاره روی ماشین و فروشش خیلی بهتر میشه. اسم اون خانم لادا بود.

وسایلم رو از هاستل جمع کردم، ۱۸۰ روبل هزینه هاستل رو پرداخت کردم و به سمت ترمینال مارشوتکاهای تیراسپول حرکت کردم.

مارشوتکا بعد از پر شدن به سمت چیسیناو پایتخت مولداوی حرکت کرد. لب مرز ماموران مرزی ترانس نیستریا جواز ورود رو از من گرفتند و مامورهای مرزی مولداوی هم فقط پاسپورت و ویزا رو کنترل کردند، مثل لحظه ورود هیچ مهری داخل پاسپورت نزدند.

هزینه های اقامت کوتاهم در ترانس نیستریا ۲۸۰ روبل ترانس نیستریا معادل ۱۷ دلارشد.

چهار سال پس از سفر من و حمله روسیه به اوکراین در اوایل سال ۲۰۲۲، اسم ترانس نیستریا برای مدتی زیاد در اخبار شنیده میشد. علتش هم این بود که روسیه سعی داشت با تصرف نوار جنوبی اوکراین خودش رو به ترانس نیستریا برسونه و احتمالا با اعلام الحاق نوار جنوبی اوکراین و همینطور ضمیمه کردن ترانس نیستریا، اوکراین رو تبدیل به یک کشور کم اهمیت محصور در خشکی بکنه. رویای شیرین پوتین که به نظر میاد با واقعیت میدانی جنگ فاصله بسیار زیادی داره.

تاریخ سفر: پاییز ۱۳۹۷

مطلب بعدی

ویتنام سرزمین جنگ ها و رنگ ها؛ سفرنامه، ویزا و راهنمای سفر

مطلب قبلی

سفرنامه جمهوری دومینیکن